काठमाडौँ । कालाजार भुसुनाको टोकाइ बाट लाग्ने रोग हो । गोठ, खोर, छानाको प्वाल, धुलो–माटो भएका घर वरिपरि भुसानाको बास हुने भएका कारण यस्तो क्षेत्रलाई जोखीमपूर्ण मानिन्छ ।
कालिकोट, बाजुरा, बजाङ, दैलेख, प्युठान, मोरङ, सुनसरीलगायत जिल्लामा कालाजारको जोखिम धेरै छ ।
यसको नियन्त्रणका अपनाइएको सावधानीका बारेमा बताउँदै स्वास्थ्य कार्यालय कालिकोटका जनस्वास्थ्य अधिकृत कटक बहादुर महत र स्वास्थ्य कार्यालय बझाङका महामारीजन्य रोगका फोकलपर्सन नारायण जोशीले सम्भावित क्षेत्रमा नष्ट गर्ने अभियान चलेको जानकारी दिनुभयो ।
इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका अनुसार नेपालको ६० जिल्लामा कालाजार देखिएको छ ।
आठ वर्षदेखि लगातार कालाजार देखिएको ओखलढुङ्गाको मानेभञ्ज्याङमा कालाजार निवारण गर्न विश्व स्वास्थ्य संगठनको सहयोगमा स्वास्थ्य सेवा विभागले काम सुरु गरेको छ ।
गाउँपालिकाका अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र रुम्दालीले रेडियोबाट कालाजारको जोखिम र उपचारका लागि गरिएको व्यवस्थाका बारेमा जानकारी गराउने गरिएको बताउनुभयो ।
हरेक वर्ष नेपालमा २ सय जनामा कालाजार देखापर्ने गरेको सरकारी तथ्याङ्कले देखाउँछ ।
कालाजारको उपचारमा सजिलो होस् भनेर सरकारले उपचारलाई निशुल्क गरेको छ भने यातायात खर्च वापत बिरामीलाई २ हजार दिने गरिएको इपिडिमियोलोजि तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा अन्तर्गत किटजन्य रोग नियन्त्रण शाखाका प्रमुख डाक्टर गोकर्ण दाहालको भनाइ छ ।
सरकारले सन् २०२५ सम्म कालाजार निवारण गर्ने लक्ष्य लिएको थियो । विपन्न र विकट बस्तीमा रोग नियन्त्रण चुनौतीपूर्ण भएको निष्कर्ष निकाल्दै सन् २०३० सम्म कालाजार निवारणको भाका सारिएको छ ।
यसबीचमा पनि कालाजार नियन्त्रणका लागि जनचेतना जगाउने र उपचार निशुल्क रहेको बारेमा जानकारी गराउने काम भइरहने स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता डा प्रकाश बुढाथोकीको भनाइ छ ।
इपिडिमियोलोजि तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका अनुसार सन् २०२४ मा २ सय ५५ जनामा कालाजार देखा परेको थियो । जसमा सबैभन्दा धेरै पाल्पामा १५, कालीकोटमा १४, सुर्खेतमा १२ र कैलालीमा ११ जनामा देखिएको हो ।
ललितपुरमा १०,पाँचथरमा ९, धनुषामा ८, मकवानपुरमा ८, ओखलढुङ्गामा ६, माेरङ्गमा ६ र महाेत्तरीमा ६ जनामा कालाजार देखिएको महाशाखाको भनाइ छ ।
कालाजार लागेपछि उपचारका लागि समयमा नै अस्पताल पुग्नुपर्छ र उपचारका लागि सरकारले सहयोग गर्छ भन्ने जानकारी गाउँघरसम्म पुर्याउन तीनै तहका सरकारले थप समन्वय गर्नुपर्ने जानकारहरू बताउँछन् ।
निम्न लक्षणहरू देखिएमा कालाजार भएको हुन सक्छः
- दिनमा दुई पटक कामज्वरो आउनु
- लगातार दुई हप्ताभन्दा बढी ज्वरो आइराख्ने
- फियो बढनु
- कलेजो बढनु
- तौल घटदै जानु, पेट फुल्नु, रगतको कमी देखिनु
- रोगी दुब्लाएर जान्छ, कमजोरी हुन्छ र सम्पूर्ण शरीर नै कालो देखिन्छ, त्यसैले यसलाई कालो ज्वर भनिएको हो ।
प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ ३, २०८२
