जनकपुर । छठपर्वको मुख्य दिन आज साँझ अस्ताउँदो सूर्यलाई पूजा आराधना गरी अर्घ दिइँदैछ । कार्तिक शुक्ल चतुर्थीदेखि सप्तमीसम्म मनाइने सूर्यदेवको आराधना, उपासना र पूजाको यो पर्व शुक्रबारदेखि सुरु भएको हो ।
ऐतिहासिक पौराणिक ग्रन्थ महाभारतमा उल्लेख भएअनुसार द्राैपदीसहित पाँच पाण्डवको गुप्तवास सफल होस् भनी सूर्यलाई आराधना गरिएको थियो । त्यस समयमा पाण्डव विराट राजाको दरबारमा बास बसेको उल्लेख छ । लोककथनबमोजिम सोही समयदेखि छठ मनाउने परम्पराको थालनी भएको हो ।
संसारका सम्पूर्ण भौतिक विकास सूर्यमाथि नै आधारित छन् । सूर्यको शक्तिबिना रुख, बिरुवा, वनस्पति, प्राणी, जीवजन्तु कसैको पनि अस्तित्व रहन सक्दैन् । सूर्य किरणको चिकित्सामाथि कैयौं चिकित्सकले ग्रन्थ लेखेको पाइन्छ । सूर्यको किरणबाट कैयौँ असाध्य तथा अक्षय रोगको आश्चर्यजनक उपचारसमेत खोजिएको छ ।
साम्व पुराणमा कुष्ठरोगबाट पीडित साम्व सूर्यको आराधना गरेपछि रोगमुक्त भएको चर्चा छ । छठपर्वमा व्रत गरे दुःख र दरिद्रताबाट मुक्ति पाइन्छ भन्ने जनविश्वास पनि छ । यसमा झुप्पा–झुप्पा फलहरू चढाउँदा 'सूर्य देवता' प्रसन्न भई ब्रतालुका कुटुम्बसहित सबै सन्तानको भलो हुन्छ भन्ने मान्यता पाइन्छ । यो पर्वमा जो व्रत बस्न सक्दैन उसले अर्को व्रत गर्नेबाट कामना पूरा गराउने गर्छन् । रकम नभए भिक्षा मागेरै भए पनि यो पर्व मनाउने गर्छन् ।
कार्तिक शुक्ल चतुर्थीका दिन स्नान गरी एक छाक मात्र खाएर बस्ने गरिन्छ । दोस्रो दिन कार्तिक शुक्ल पञ्चमीमा सख्खर हालेर बनाइएको खीर (खरना) षष्ठी मातालाई चढाई ब्रतालुले प्रसादस्वरुप खाने र नुन नखाई एक छाक फलाहार गर्ने चलन छ । छठका ब्रतालु कार्तिक शुक्ल चतुर्थीदेखि नै चोखो खानपान गरी शुद्ध भएर बस्ने गर्छन् ।
यो पर्वको मुख्य दिन कार्तिक शुक्ल षष्ठीका दिन कठोर निराहार व्रत गरी बेलुकी अस्ताउँदो सूर्यको पूजा आराधना गरी अर्घ्य दिने विधि विधान रहेको गुह्येश्वरी गौरीघाट छठपूजा समिति गुह्येश्वरीका अनिल सिंहले बताउनुभयो ।
कार्तिक शुक्ल पक्षमा विधिपूर्वक सूर्यको पूजा आराधना गरी अर्घ्य दिएमा छालारोग लाग्दैन भन्ने धार्मिक विश्वास पनि छ । चार दशक अघिसम्म तराईका सीमित क्षेत्रमा मात्र मनाइने छठले अहिले राष्ट्रिय स्वरुप ग्रहण गरेको छ । २०४६ सालदेखि सरकारले यो पर्वका अवसरमा राज्यभर सार्वजनिक बिदा दिने गरेकोमा विगतका केही वर्ष यो बिदा काटिएको थियो । तर गत वर्षदेखि फेरि सरकारले बिदा दिन सुरु गरेको छ ।
छठपर्वका लागि राजधानीको गुह्येश्वरीबाट गौरीघाट क्षेत्र, गहनापोखरी, नागपोखरी, कमलपोखरीलगायत वाग्मती, विष्णुमतीलगायत नदी किनारमा सजावट गरिएको छ ।
तराई–मधेसमा मात्रै मनाईदै आएको छठ अचेल पहाडमा पनि मनाउने क्रम बढेको छ । मिथिला संस्कृतिका अध्येता रुपा झा, पहाडी समूदायले पनि छठ मनाउनु खुशीको कुरा भएको बताउनुहुन्छ । यसले मधेसी र पहाडीबीचको विभेद हटाएर सद्भावको सन्देश दिएको उहाँको बुझाई छ ।
प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक १३, २०७९, ०७:२४
