काठमाडौं ।
म्याग्दी मालिका गाउँपालिकाका थमन जुग्जाली पहिरोका साथै स्वास्थ्य सङ्क्रमण होला कि भनेर चिन्तित हुनुहुन्छ ।
गत शुक्रवार गएको पहिरोमा परि म्याग्दीमा २९ जनाको मृत्यु भयो । १ सय ५० भन्दा बढी परिवार प्रभावित बनेका छन् । ७ सय ५० जनालाई सुरक्षित स्थानमा सारिएको छ ।
तर उनीहरू बस्ने र खाने स्थान भने व्यवस्थित छैन । यस्तो अवस्थामा विभिन्न स्वास्थ्यजन्य सङ्क्रमण होला कि भनेर थमनलाई चिन्ताले सताउन थालेको हो ।
उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘पहिरो गएको स्थानमा पशु चौपाया मरेका छन् भने अन्य ठाउँबाट पनि फोहोरहरू घरै नजिक जम्मा हुँदा स्वास्थ्यजन्य सङ्क्रमण हुने हो की भनेर चिन्ता हुन थालेको छ । खानेपानीको मुहान पनि पहिरोले बगादिइएको छ ।’
‘उद्दार गरेर गएको ठाउँमा विभिन्न स्थानका मानिसहरू छन् । त्यहाँ बसौं भने कोरोनाको सङ्क्रमण हुने चिन्ता छ । घर आउँदा शुद्ध खानेपानी छैन ।’ जुग्जाली सुनाउनुहुन्छ ।
सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबीसे नगरपालिका र भोटेकोशी गाउँपालिकाका विभिन्न स्थानमा गएको पहिरोमा पुरिएर २ जनाको मृत्यु भयो । १८ जना बेपत्ता भए । अरु विस्थापित बनेकालाई उद्दार गरेरसँगै राखिएको छ । सबै जना घुलमिल हुँदा एक त कोरोनाको डर छ अर्को, पानीबाट पनि रोगहरू सर्ला कि भन्ने चिन्ता पनि ।
मेलम्ची नगरपालिका ११ का मीनकुमारी लामिछानेलाई पनि स्वास्थ्यजन्य सङ्क्रमण होला की भनेर चिन्ता हुन थालेको छ । मीनकुमारी भन्नुहुन्छ, ‘पानीको मुहान सबै फोहोर भइसकेको छ । लेदो भएको खोलाको पानी छ । सङ्लो बनाएर खाने गरिन्छ । तर, त्योपनि शुद्ध हुँदैन । झाडापखाला होला र अरु पनि रोग लाग्लाकी भनेर चिन्तित छु ।’
पहाडमा पहिरो र तराईमा डुबानले गर्दा धारा र पानीका अन्य मुहानहरू पुरिएका छन् । बाढीसँगै बगेर आउने फोहोरका कारण झाडापखाला जस्ता रोगको जोखिम छ । यो समयमा डेंगु लगायतका रोगको जोखिम पनि बढ्न थालेको छ ।
सप्तरीको तिलाठी कोइलाडी गाउँपालिका हरेक वर्ष डुबानमा पर्छ । यो वर्षपनि गाउँपालिका डुबानमा परिसकेको छ । गाउँपालिकाको वडा नम्बर ६ का सिङ्घेश्वर खङ्ग भन्नुहुन्छ, ‘डुबानले कल डुबिसक्यो । पानी खाने सुविधा छैन । त्यहि पानी खायो भने झापखाला लाग्छ ।’
खङ्ग थप्नुहुन्छ, ‘पानी नखाउ भने बाँच्ने कसरी । उद्दार गरेर गाउँपालिकाले विद्यालयतिर लगेपनि त्यहाँ कोरोनाका साथै लामखुट्टेको टोकाइबाट डेंगु हुन्छ की भनेर डर पनि छ ।’
अरु वर्ष पहिरो र डुबानका समयमा अरु सरुवा रोगेको सङ्क्रमणको जोखिम मात्रै थियो भने यो वर्ष कोरोनाको जोखिम पनि थपिएको छ ।
बाढी, पहिरो र डुबानपछि उत्पन्न हुन सक्ने स्वास्थ्यजन्य जोखिम न्यूनिकरणका लागि तयारी अवस्थामा रहेको बाँकेको राप्ती सोनारी गाउँपालिका बताउँछ ।
गाउँपालिकाका अध्यक्ष लाहुराम थारुले डुबानका कारण हुन सक्ने जोखिमका कारण उत्पन्न हुन सक्ने स्वास्थ्यजन्य जोखिमलाई ध्यानमा राखेर सबै निकायलाई जानकारी गराइएको र निर्देशन दिइएको बताउनुभयो ।
थारुले भन्नुभयो, ‘यो समस्या र जोखिम आएपनि त्यसले उत्पन्न हुन सक्ने स्वास्थ्यजन्य जोखिमलाई ध्यानमा राखि आवश्यक सामग्री तयारी अवस्थामा छ । औषधि, स्वास्थ्यकर्मी र स्वास्थ्य चौकीहरुलाई पनि निर्देशन दिएर तयारी अवस्थामा राखिएको छ । आशा छ अप्रिय घटना हुँदैन ।’
विपदपछिको स्वास्थ्यजन्य जोखिम न्यूनिकरणका लागि तयारी अवस्थामा रहेको सुनसरीको देबानगञ्ज गाउँपालिकाको भनाइ छ ।
गाउँपालिकाका अध्यक्ष लालीप्रसाद मेहताले स्वास्थ्यजन्य जोखिमका लागि औषधि, शुद्ध खानेपानीको आपूर्ति, स्वास्थ्यकर्मी, स्वास्थ्य केन्द्रहरूलाई तयारी अवस्थामा रहन निर्देशन दिइएको बताउनुभयो ।
विपद न्युनिकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका अनुसार मनसुन सुरु भएदेखि नेपालमा हालसम्म ९४ जनाको मृत्यु भइसकेको छ ।
सयौंको सङ्ख्यामा पशु चौपाया मरेका छन् । बाढी र पहिरोले पानीका मुहानहरु भत्किएका छन् । बाढी र पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा अरु सरुवा रोगको खतरा पनि देखिने विज्ञहरु बताउँछन् ।
सरुवारोग विशेषज्ञ डा. शेर बहादुर पुनले स्वास्थ्यजन्य जोखिमबाट जोगिनका लागि शुद्ध खानेपानी मात्रै पिउने, सम्बन्धीत निकायसँग माग गर्ने, पानी उमालेर शुद्धिकरण गरेर मात्रै खाने, खानेकुरा पनि सफा पानीले पखालेर खाने गर्नुपर्ने सुझाव दिनुभयो ।
डाक्टर पुनले भन्नुभयो, ‘यस्तो बेला झाडापखाला र डेंगुजस्ता अन्य सरुवा रोगको जोखिम उच्च हुने हुँदा सकेसम्म सफा र शुद्ध खानेपानीमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।’
डुबान र पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा खानेपानीको समस्या, पशु चौपाया मर्ने, एक ठाउँको फोहोर अर्को ठाउँमा जम्मा हुने लगायतका कारणले स्वास्थ्यजन्य जोखिम उच्च हुन्छ ।
प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन ५, २०७७, ०७:२६
